Sid Watkins: de transformatie van veiligheid in Formule 1 (deel 3)

Intussen zijn wij aangekomen bij het derde van de specialserie over de beroemde F1-dokter Sid Watkins. Deel één en twee kan je hier en hier vinden. In de resterende twee delen zullen we stilstaan bij de stapsgewijze transformatie van de veiligheid in de Formule 1 en de rol van Sid Watkins in dat proces.

Terwijl men in het naoorlogse Europa de racesport omarmde als hét symbool van vrijheid en heldhaftigheid, evolueerde de tijdsgeest. Tot voorkort vluchtten mensen veelal voor kogels, of vochten ze tot het bittere einde voor vrijheid. De Le Mans-race van 1955, die tot vandaag bekend staat als race met het dodelijkste ongeval in de racewereld, markeerde een omslag. Echter, het zou nog vele jaren duren totdat het omslagpunt daadwerkelijk bereikt zou worden.

Naarmate de koningsklasse steeds meer populariteit won bij het grote publiek, nam ook de hoeveelheid media aandacht aanzienlijk toe. Die ontwikkeling, met name gedurende de jaren zeventig en tachtig, ging echter ook gepaard met duizelingwekkende toename aan motorvermogen en bijhorende risico’s.

Met alle gevolgen van dien. De reeks zware ongelukken in de jaren zeventig en tachtig, waarbij geliefde coureurs als Gilles Villeneuve, Jochen Rindt en Francois Cevert op tragische wijze het leven lieten, waren in bepaalde opzichten onnodig en het resultaat van gemakzucht, evenals, spijtig genoeg, ook hebzucht van de organisatoren.

Toen Watkins zijn eerste stappen zette in de wereld van de koningsklasse, eind jaren tachtig, besefte hij dat zijn opgave niet makkelijk zou worden. Met name in 1978, wanneer hij hoogstpersoonlijk op elk circuit de beschikbare middelen evalueerde, kreeg hij te maken met veel onbegrip en amateuristisch opgezette medische centra.

“Het principiële probleem van Brands Hatch: de positie en grootte van het medische centrum”, reflecteerde Watkins in zijn boek Life at the Limit. “De kamers waren klein en armzalig qua benodigdheden. Toen ik daar de eerste keer op bezoek kwam werden ze bemand door twee ambulancebroeders die bier dronken om iets te vieren”, vervolgde Watkins. "Ik weet niet wat zij aan het vieren waren echter, want toen ik vroeg of zij de zuurstofvoorraad werkend wilden tonen, werden ze nogal zenuwachtig. Ze konden sleutel die nodig was niet eens vinden!”

De professor ging in gesprek met Bernie Ecclestone, die hem had ingehuurd, omdat ook hij begreep, weliswaar vanuit een commercieel oogpunt, dat de Formule 1 verbannen zou worden als de hoeveelheid slachtoffers verder toenam. Op advies van Ecclestone, schreef Watkins een brief aan de FIA over de situatie op Brands Hatch. Twee jaar later, toen F1 wederkeerde op het Britse circuit, werd de dokter verwelkomt door een gloednieuwe en beter gepositioneerde medische basis inclusief een landingsplek voor een traumahelikopter. Professor Watkins wist uitstekend het politieke spelletje te spelen om de veiligheidsstandaard per circuit te verhogen.

Stapsgewijs trad de veiligheid steeds meer naar de voorgrond. Elke seconde telde namelijk bij het redden van een leven. Hoewel destijds bepaalde vormen van letsel onvermijdelijk en dodelijk bleken, veelal door de constructies van de wagens en de beperkte veiligheidstoepassingen op het circuit zelf – zoals bandenstapels en grindbakken, wist Watkins met relatief simpele middelen het verschil te maken.

Watkins begon met het leggen van een basis om in elk geval de hoeveelheid onnodige dodelijke ongevallen enigszins te verlagen. “Ten eerste is het cruciaal dat iemands ademhaling binnen drie a vier minuten op gang geholpen wordt, want na zoveel tijd zonder lucht beginnen de hersencellen af te sterven”, verkondigde de neuroloog in zijn bovengenoemde boek. Een andere kritieke factor, buitenom het acute gevaar van een brand, is dat de ruggengraat na een ongeval zo min mogelijk belast wordt om verergering van het letsel te voorkomen.

Simpele procedures die vroeger lang niet altijd op elk circuit de standaard waren, werden dat langzaamaan steeds meer. Watkins had nog een lange weg te gaan, maar legde letterlijk de vinger op de zere plek. Veel coureurs waren destijds heel erg bang voor een fataal ongeluk. Logisch immers, zij zagen geregeld goede vrienden verongelukken.

In het slotdeel zullen wij verder broeden op de toenemende veiligheid van de Grands Prix en de verdere implicaties van Watkins die uiteindelijk het grootste verschil gemaakt hebben. Het vierde deel komt zondag online om 21.00 uur.